میزان فرمان یکی از ابزارهای مهم در حفظ ایمنی و کنترل خودرو است که در حفظ سلامت و راحتی راننده و سرنشینان تاثیر قابل توجهی دارد. این دستگاه، وظیفه دارد اطلاعات را از فرمان به چرخ‌ها انتقال دهد. با توجه به اینکه میزان فرمان، به صورت مستقیم با احساس راننده نسبت به وسیله رانندگی در ارتباط است، در صورت میزان نبودن، می‌تواند باعث ایجاد خستگی در راننده شود.
از سویی، میزان نبودن فرمان کنترل راننده بر وسیله نقلیه را کاهش می‌دهد. بروز برخی از علائم از قبیل تغییر پتانسیل فرمان، دقت فرمان، استحکام و حساسیت فرمان نشان می‌دهد که این دستگاه نیازمند تعمیر است. در این میان، ممکن است با توجه به نوع خودرو و شرایط رانندگی، علائم متفاوتی از میزان نبودن فرمان بروز کند. در ادامه به اهمیت میزان فرمان و علائم نیاز به تعمیر آن بیشتر خواهیم پرداخت.
منظور از میزان فرمان خودرو چیست؟
میزان فرمان دستگاهی است که به عنوان یک ابزار جهت تنظیم و اصلاح زاویه چرخ‌های جلو و عقب خودرو مورد استفاده قرار می‌گیرد. میزان فرمان به بخشی که در فاصله بین قسمت جلویی و عقبی چرخ‌های جلو قرار دارد، گفته می‌شود. در صورتی که فاصله بین دهانه جلو و عقب چرخ‌ها از حالت برابر خارج شود، فرمان میزان نبوده و نیاز به تنظیمات مجدد دارد. این فاصله می‌تواند طبق دستورالعمل شرکت‌های خودروسازی مختلف، در محدوده 3 الی 8 میلی‌متر متغیر باشد.
این ابزار زوایای چرخ‌های خودرو را به صورت کاملا دقیق اندازه‌گیری کرده و از این طریق زمینه بهبود عملکرد فرمان، ایمنی بیشتر و راحتی راننده و سرنشینان را فراهم می‌آورد.
میزان فرمان یک ابزار بسیار مهم و کاربردی در حفظ ایمنی و کارایی خودرو محسوب می‌گردد. عدم تنظیم درست این دستگاه، می‌تواند علاوه بر سایش زودهنگام لاستیک‌ها، میزان کنترل و تسلط راننده بر خودرو را کاهش داده و به افزایش مصرف سوخت نیز منجر شود.
نحوه عملکرد سیستم میزان فرمان چگونه است؟
دستگاه میزان فرمان با بهره‌گیری از فناوری پیشرفته‌ای که در طراحی و ساخت آن استفاده شده است، زوایای مختلف چرخ‌ها را به دقت اندازه‌گیری می‌کند. این زوایا شامل زاویه کمبر (Camber)، تواین (Toe) و کستر (Caster) هستند. دستگاه پس از اندازه‌گیری این زوایا، مطابق با استانداردهای تعریف شده از سوی شرکت خودروساز، زاویه‌های موردنیاز را تنظیم کرده و عملکرد بهینه فرمان را تضمین می‌کند.
انواع سیستم فرمان
میزان فرمان بسته به نوع سیستم فرمانی که در خودرو مورد استفاده قرار گرفته است، اعمال می‌شود. سیستم‌های مختلف فرمان به طور قابل ملاحظه‌ای میزان چرخش فرمان را تحت تاثیر قرار می‌دهند. انواع سیستم فرمان شامل موارد زیر است:
سیستم فرمان هیدرولیک
این سیستم با توجه به اینکه فشار وارده به سیستم فرمان در آن از طریق یک پمپ هیدرولیک به کمک سیالات انجام می‌گیرد، نیاز چندانی به میزان فرمان ندارد. از این نوع سیستم فرمان اغلب در خودروهای سنگین و خودروهایی که نیاز به مانور در فضای محدود دارند، استفاده می‌شود تا با سهولت بیشتری چرخش کنند.
سیستم فرمان برقی (EPS)
در این سیستم از موتورهای الکتریکی به عنوان کمک راننده استفاده می‌شود. سیستم فرمان برقی این قابلیت را دارد که میزان فرمان را متناسب با شرایط مختلف تغییر دهد. این سیستم به میزان فرمان به نسبت کمتری نیاز دارد.
سیستم فرمان مکانیکی
سیستم فرمان مکانیکی به نسبت قدیمی بوده و راننده برای تغییر جهت در آن بایستی نیروی بیشتری صرف کند. نیاز به میزان فرمان در این نوع سیستم‌ها بیشتر از سایر سیستم‌ها است.
پارامترهای موثر بر میزان فرمان کدامند؟
پارامترهای مختلفی بر میزان فرمان خودرو تاثیر دارند که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ابعاد و وزن خودرو: خودروهای سنگین‌تر برای عملکرد بهتر و حرکت دقیق‌تر به میزان فرمان بیشتری نیاز دارند. در مقابل، این نیاز در خودروهای سبک‌تر به حداقل می‌رسد.
نوع تایرها و زاویه فرمان: طراحی و نحوه قرارگیری تایرها در زوایای مختلف، یکی دیگر از عوامل موثر بر میزان فرمان است. برای مثال، تایرهای عریض‌تر نیازمند میزان فرمان بیشتری هستند.
شرایط جاده: در جاده‌هایی با سطوح صاف و هموار، برای تغییر جهت خودرو به اعمال فرمان کمتری نیاز دارید. اما در جاده‌های ناهموار، میزان فرمان بیشتری موردنیاز است.
نحوه طراحی سیستم تعلیق: خودروهایی که سیستم تعلیق پیچیده و پیشرفته‌ای دارند، میزان فرمان کمتری نیاز دارند. زیرا با توجه به عملکرد سیستم تعلیق، امکان حرکت چرخ‌ها در جهات مختلف به راحتی فراهم می‌شود.
میزان نبودن فرمان باعث ایجاد احساس متفاوت در رانندگی می‌شود
از آنجایی که میزان نبودن فرمان در ارتباط مستقیم با احساس راننده از وسیله نقلیه قرار دارد، در صورتی که فرمان خودرو میزان نباشد، احساس کنترل راننده بر خودرو کاهش می‌یابد و احساس عدم استحکام در رانندگی در وی ایجاد می‌شود. اما در مقابل، در این حالت راننده می‌تواند بدون نیاز به اعمال زمان و انرژی بیشتری فرمان را در جهت موردنظر بچرخاند.
میزان بودن فرمان به نوع سیستم فرمان و قوانین هیدرولیک یا الکتریکی خودرو بستگی دارد. میزان حساسیت فرمان نیز قابل تنظیم است تا متناسب با نیازهای راننده تنظیم شود. این قابلیت راننده را قادر می‌سازد با احساس بهتر و راحتی بیشتری وسیله نقلیه خود را کنترل نماید.
میزان بودن فرمان بایستی به اندازه باشد که احساس کنترل بهتری نسبت به خودرو در راننده ایجاد کند. با این حال، زمینه خستگی مضاعف راننده را فراهم نیاورد. میزان بودن فرمان و بهینه‌سازی آن، باعث بهبود تجربه رانندگی شده و ایمنی و راحتی بیشتری را به ارمغان می‌آورد.
علائم میزان نبودن فرمان کدامند؟
از مهم‌ترین نشانه‌های میزان نبودن فرمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کشیده شدن فرمان به یک سمت (چپ یا راست)
- ساییدگی نامتقارن تایرها
- به هم خوردن تعادل خودرو در سرعت‌های بالا
- صاف نماندن فرمان و جابجا شدن آن بدون اعمال نیرو
- احساس لرزش در مسیر
- عدم قرارگیری غربیلک فرمان در وسط
فرمان خودرو را چگونه می‌توانیم تنظیم کنیم؟
بسیاری از خودروها، برای تنظیم فرمان به یک کنترلر یا کنترلگر فرمان مجهز هستند. در این نوع از سیستم فرمان، کاربر می‌تواند به صورت دستی نسبت به میزان کردن فرمان اقدام نماید. در برخی دیگر نیز تنظیم میزان فرمان به صورت خودکار و متناسب با شرایط رانندگی انجام می‌گیرد. با این حال، به طور کلی برای تنظیم میزان فرمان می‌توان طبق دستورالعمل‌های زیر عمل کرد:
- از دکمه یا دسته تعبیه شده به منظور تنظیم فرمان استفاده نمایید. این دکمه یا دسته معمولا در وسط فرمان یا اطراف آن قرار دارد.
- با استفاده از دکمه یا دسته تنظیم فرمان می‌توانید فرمان را متناسب با سمت موردنظر خود تغییر دهید.
- در برخی از خودروها این امکان وجود دارد که با چرخش دسته تنظیم فرمان، میزان بودن فرمان را تغییر داد.
- پس از اعمال تغییرات برای تنظیم فرمان، ابتدا یک تست رانندگی انجام دهید تا بتوانید احساس خود نسبت به تغییرات جدید را مورد بررسی قرار دهید. در صورت لزوم، مجددا تنظیمات دیگری را اعمال کنید تا بین احساس شما و فرمان خودرو هماهنگی بهتری ایجاد شود.
- برای تنظیم فرمان، حتما شرایط جاده، سرعت موردنیاز و احساس شخصی خود را در نظر بگیرید. در کل بهتر است تنظیم میزان فرمان خودرو را به افراد مجرب و دارای تخصص در این زمینه محول کنید. زیرا نیازمند دقت و تجربه بیشتری است.
