سنسور اکسیژن یکی از قطعات الکترونیکی مهم در خودرو است. این قطعه وظیفه دارد میزان گازهای خروجی اگزوز را مورد بررسی قرار دهد. به عبارتی با اندازه‌گیری میزان اکسیژن خروجی از اگزوز، مقدار اکسیژن سوخت نشده در فرایند احتراق موتور را مشخص می‌کند.
این قطعه در میان سنسورهایی که وظیفه جمع‌آوری و ارسال سیگنال به ایسیو را دارند، به عنوان یکی از مهم‌ترین آنها شناخته می‌شود. خراب شدن سنسور اکسیژن با برهم زدن نسبت ترکیب سوخت و هوا، باعث ایجاد مشکلات ریز و درشت در عملکرد خودرو می‌شود. با توجه به اهمیت این موضوع در این مطلب قصد داریم به علائم خرابی سنسور اکسیژن و تشخیص آن بپردازیم.
سنسور اکسیژن چیست؟
سنسور اکسیژن یکی از سنسورهای اصلی در خودروها است که اطلاعات لازم از مقدار اکسیژن سوخت نشده در اگزوز ماشین را دریافت می‌کند و سپس نسبت به ارسال آن به ایسیو اقدام می‌نماید. ایسیو نیز وظیفه تنظیم مقدار اکسیژنی که باید در موتور با سوخت ترکیب شود را بر عهده دارد. بنابراین با خراب شدن سنسور اکسیژن، اطلاعات به درستی به ایسیو منتقل نمی‌شود و در نتیجه احتراق ناقص در درون موتور اتفاق می‌افتد و عملکرد ماشین افت پیدا می‌کند. سنسور اکسیژن با اندازه‌گیری مقدار اکسیژن خروجی از موتور و ارسال آن به ایسیو، نقش موثری در کاهش آلاینده‌های خودرو ایفا می‌کند.
علائم خرابی سنسور اکسیژن
در ابتدا بهتر است بدانید که سنسور اکسیژن قطعه‌ای مصرفی شبیه به فیلتر روغن نیست. زیرا عمر مفید آن حداقل معادل نیمی از عمر مفید یک خودروی صفر است. این یعنی شما در حالت عادی، در طول دوره رانندگی با یک خودرو، تنها یکبار نیاز خواهید داشت تا نسبت به تعویض سنسور اکسیژن اقدام کنید. اصلی‌ترین علائم خرابی سنسور اکسیژن شامل مواردی به شرح زیر است:
روشن شدن چراغ چک
از جمله اولین و اصلی‌ترین علائم نشانه‌های خراب شدن سنسور اکسیژن، می‌توان به روشن شدن چراغ چک اشاره کرد. روشن شدن چراغ چک می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که خرابی سنسور اکسیژن یکی از آنها است. در چنین مواقعی دیاگ زدن می‌تواند به ریشه‌یابی مشکل کمک کند. کدهای خطای ارسالی از کامپیوتر خودرو به دستگاه دیاگ مشخص می‌کند که آیا مشکل از سنسور اکسیژن است یا خیر.
افزایش مصرف سوخت
خرابی سنسور اکسیژن و مصرف سوخت را باید به عنوان جدی‌ترین علامت تشخیص این موضوع در نظر گرفت. چنانچه میزان مصرف سوخت ماشین به طور ناگهانی به شدت افزایش پیدا کند، به احتمال زیاد ناشی از خرابی سنسور اکسیژن خواهد بود.
خرابی این سنسور، عدم تنظیم درست نسبت ترکیب سوخت و هوا در محفظه احتراق را به دنبال خواهد داشت. در نتیجه سوخت اضافی وارد موتور خواهد شد. اتفاقی که افزایش قابل توجه مصرف سوخت را به دنبال دارد.
ریپ زدن ماشین
برهم خوردن نسبت ترکیب سوخت و هوا، راندمان احتراق در موتور را کاهش می‌دهد. در نتیجه این موضوع بخش قابل توجهی از قدرت استاندارد و عادی موتور از دست خواهد رفت. این اتفاق تحت شرایطی می‌تواند به ریپ زدن ماشین در هنگام حرکت منجر شود.
خروج دود غلیظ سیاه رنگ از اگزوز
وارد شدن سوخت بیش از حد مجاز به موتور به دنبال خرابی سنسور اکسیژن، مقدار بنزین سوخته شده در محفظه احتراق را افزایش می‌دهد. در چنین شرایطی، طبیعی است که شاهد افزایش حجم آلاینده‌های تولید شده در موتور باشیم. این موضوع خود را به شکل خروج دود غلیظ سیاه رنگ از موتور نشان می‌دهد.
احتراق ناقص مشکل دیگری است که می‌تواند موتور را درگیر کند. در این حالت، شاهد واکنش کاملی از سوختن بنزین در محفظه احتراق نخواهیم بود. در نتیجه علاوه بر دی‌اکسید کربن، گازهای آلاینده دیگری از جمله دی‌اکسید گوگرد نیز تولید خواهند شد. این آلاینده‌ها بویی مانند تخم‌مرغ گندیده دارند که از اگزوز ماشین می‌توان آن را احساس کرد.
ایجاد سر و صدای غیرعادی در موتور
ریشه اغلب علائم خرابی سنسور اکسیژن به برهم خوردن نسبت ترکیب سوخت و هوا در موتور بر می‌گردد. ممکن است در مواقعی مقدار سوخت ورودی به موتور نسبت به هوا کمتر شود که نتیجه آن یک ترکیب سوخت و هوای رقیق خواهد بود. این امر می‌تواند علاوه بر کاهش قدرت موتور، منجر به ایجاد صدایی شبیه به ضربه در موتور شود.
در مقابل، این امکان نیز وجود دارد که مقدار سوخت ترکیب شده با هوا به بیش از حد مجاز تجاور کند، در این صورت مخلوط حاصل بیش از حد غلیظ خواهد بود. در این موقع صدایی شبیه به دنگ دنگ از موتور به گوش می‌رسد.
شل شدن اتصالات سنسور اکسیژن نیز علی‌رغم اینکه به معنای خراب شدن سنسور نیست، اما می‌تواند منجر به بروز مشکل شود که صدای تق تق موتور یکی از آنها است.
آسیب دیدن کاتالیست به دلیل گرمای بیش از حد موتور
محل نصب سنسور اکسیژن در مسیر خروج آلاینده‌ها به سمت اگزوز قرار دارد. همانطور که اشاره شد، این قطعه موظف است مقدار اکسیژن موجود در آلاینده‌های خروجی از موتور را اندازه‌گیری کند. یکی دیگر از قطعات مهمی که در مسیر خروج آلاینده‌ها تعبیه شده، کاتالیست است. عمر مفید این قطعه در حالت عادی، در حدود 80 تا 100 هزار کیلومتر برآورد می‌شود. کاتالیست وظیفه دارد میزان آلاینده‌های مضر و خطرناک خروجی از موتور را کاهش دهد.
خراب شدن سنسور اکسیژن می‌تواند موجب آسیب به کاتالیست شود. در حالت عادی نیز دمای گازهای آلاینده خروجی از موتور بالا است. آسیب دیدن سنسور اکسیژن زمینه افزایش ناگهانی دمای عملکرد موتور را به دنبال دارد. دمای آلاینده‌ها نیز تحت تاثیر این اتفاق به شدت افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه احتمال آسیب دیدن کاتالیست ناشی از قرار گرفتن در معرض حرارت بیش از حد و حجم بالایی از آلاینده‌های غلیظ بیشتر می‌شود.
گاز نخوردن خودرو
عدم تعادل در نسبت ترکیب سوخت و هوا در پی خرابی سنسور اکسیژن، می‌تواند ایسیو را برای تنظیم زمان دقیق احتراق در موتور دچار مشکل کند. با فشرده شدن پدال گاز، در حالت عادی، فاصله زمانی بین هر احتراق کمتر می‌شود. در نتیجه امکان تولید قدرت بیشتر برای افزایش شتاب خودرو فراهم می‌شود.
این در حالی است که با خراب شدن سنسور اکسیژن، تنظیم زمان جرقه‌زنی عملا مختل می‌گردد. در نتیجه احتمال دارد با فشرده شدن پدال گاز، سرعت ماشین افزایش پیدا نکند. از این اتفاق اصطلاحا با عنوان گاز نخوردن ماشین یاد می‌شود.
بالا بودن دور موتور در حالت درجا
بالا بودن دور ماشین در حالت پارک، یکی دیگر از نشانه‌های خرابی سنسور اکسیژن است. در حالت عادی زمانی که ماشین روشن است ولی حرکت نمی‌کند، بایستی دور موتور در محدوده 1000 PRM قرار داشته باشد. خراب شدن سنسور اکسیژن، باعث ایجاد مشکل در تشخیص وضعیت قرارگیری ماشین توسط ایسیو می‌شود. بنابراین ممکن است با فرض اینکه ماشین حرکت می‌کند، دور موتور را بالاتر نگه دارد.
علت خراب شدن سنسور اکسیژن
همانطور که در ابتدا اشاره شد، سنسور اکسیژن عمر مفید نسبتا بالایی دارد و در موارد خیلی نادری احتمال دارد نیاز به تعویض داشته باشد. با این حال، ممکن است مشکلات دیگری در موتور خودرو وجود داشته باشد که موجب خرابی زودهنگام سنسور اکسیژن شود. از مهم‌ترین دلایل خراب شدن زودهنگام سنسور اکسیژن عبارتند از:
افزایش بیش از حد دمای گازهای آلاینده
آستانه تحمل دمای سنسور اکسیژن به عنوان یک قطعه الکترونیکی محدود است. اگر هر دلیلی باعث شود دمای گازهای آلاینده خروجی از موتور به بیش از محدوده مجاز برسد، احتمال آسیب به قطعات موجود در مسیر خروج آلاینده‌ها مانند سنسور اکسیژن افزایش پیدا می‌کند.
کیفیت پایین بنزین و بروز هر گونه نشتی در بخش‌های مختلف خودرو نیز می‌تواند خرابی سنسور اکسیژن را به دنبال داشته باشد. بنزین بی‌کیفیت حاوی مقادیر بالایی از کربن است. موضوعی که تجمع رسوب در سطح سنسور را به دنبال دارد. وجود نشتی در سایر مایعات و تماس آنها با سنسور نیز عامل دیگری است که می‌تواند زمینه‌ساز خرابی این قطعه شود. هر چند که احتمال چنین اتفاقی با توجه به موقعیت قرارگیری سنسور اکسیژن بسیار بعید به نظر می‌رسد.
خرابی واشر منیفولد اگزوز
نیاز است که آلاینده‌های خروجی از موتور در مسیر درست به سمت اگزوز هدایت شوند. زیرا در غیر این صورت احتمال دارد سایر قطعات در معرض آسیب قرار بگیرند. خرابی واشر منیفولد خروجی دود یا اگزوز، باعث می‌شود سنسور اکسیژن در معرض تماس مستقیم حجم بالایی از گازهای آلاینده قرار بگیرد که در نتیجه می‌تواند منجر به خراب شدن این قطعه شود.
پیامدهای خرابی سنسور اکسیژن
خراب شدن سنسور اکسیژن خودرو می‌تواند پیامدهایی به شرح زیر را به دنبال داشته باشد:
- رد شدن در فرآیند دریافت معاینه فنی
- آسیب دیدن کاتالیست
- خرابی قطعات داخلی موتور
- افزایش مصرف سوخت
- افت عملکرد و کاهش شتاب ماشین
روش‌های تشخیص خرابی سنسور اکسیژن
با انجام تست‌های مختلفی به سادگی می‌توان سلامت سنسور اکسیژن را تشخیص داد:
بررسی ظاهری و فیزیکی سنسور
در مواقعی با بررسی ظاهر سنسور اکسیژن می‌توان از خراب یا سالم بودن آن مطلع شد. برای مثال، ممکن است سیم‌های سنسور قطع شده باشد یا در بدنه آن آسیب‌هایی به چشم بخورد.
استفاده از دستگاه دیاگ
دیاگ دقیق‌ترین روشی است که می‌تواند سلامت یا خرابی سنسور اکسیژن را تشخیص دهد. این دستگاه، با خواندن کدهای خطا، مشخص می‌کند که کدام سنسور دچار مشکل شده است. برای انجام این روش، ابتدا خودرو را برای مدت 20 دقیقه در حالت روشن نگه دارید تا پیشرانه گرم شود. سپس خودرو را خاموش کنید و با استفاده از دیاگ و ولت‌سنج، سلامت سنسور اکسیژن را بررسی نمایید.
تست ولتاژ خروجی سنسور
مولتمتر نیز با اندازه‌گیری ولتاژ خروجی سنسور اکسیژن، آن را با مقادیر استاندارد مقایسه می‌کند. با برقراری اتصالات به سیم‌های سنسور اکسیژن و راه‌اندازی موتور، سیگنال‌های ولتاژ مشخصی بر روی ولت‌سنج نمایش داده می‌شود. ولتاژ یک سنسور سالم بایستی در محدوده 0.1 الی 0.9 قرار داشته باشد. بالاتر یا پایین‌تر بودن ولتاژ سنسور از این محدوده به معنای خراب یا معیوب یودن سنسور اکسیژن است.
تست مقاومت سنسور
مقاومت داخلی سنسور اکسیژن با استفاده از اهم‌متر اندازه‌گیری می‌شود. با تست سیم سفیدی که به سنسور سالم در هنگام خاموش بودن ماشین متصل است، عدد 7 اهم به نمایش در خواهد آمد. این عدد پس از روشن کردن خودرو افزایش خواهد یافت.
