تفاوت انواع گیربکس در خودروها به نوع عملکرد، طراحی داخلی و نحوه تعویض آنها برمی‌گردد. هر کدام از انواع گیربکس ویژگی‌ها، مزایا و معایب خود را دارند و متناسب با نیاز خودرو و نوع رانندگی مورد استفاده قرار می‌گیرند. با پیشرفت روزافزون دانش فنی و تکنولوژی و نیاز خودروها به بهینه‌سازی و بازدهی بهتر، جعبه دنده‌ها مدام در حال تغییر و به‌روزشدن هستند. در ادامه این مطلب به بررسی تفاوت جعبه دنده‌های دستی، اتوماتیک، cvt و دو کلاچه می‌پردازیم.
گیربکس یا جعبه دنده‌های دستی
جعبه دنده‌های دستی در واقع به جعبه دنده‌هایی با مکانیزم کلاچ‌گیری غیراتوماتیک اشاره دارند. جعبه دنده‌ها مستقیما و بدون واسطه نمی‌توانند به منبع تامین قدرت یا همان موتور خودرو وصل شوند. به این جهت که شما برای تعویض ضریب دنده نیاز دارید تا برای مدتی پروسه انتقال قدرت و گشتاور را از سمت موتور به گیربکس قطع کنید و سپس دوباره متصل نمایید. انجام این کار بر عهده سامانه کلاچ قرار دارد.
در جعبه دنده‌های نوع دستی، کلاچی در زیر پای چپ راننده تعبیه می‌شود که با فشردن آن صفحه کلاچ از موتور جدا شده و موقتا انتقال قدرت بین پیشرانه و جعبه دنده قطع می‌شود. در این میان، راننده فرصت دارد تا با استفاده از اهرم پیش‌بینی شده در کابین خودرو، نسبت به انتخاب ضریب دنده موردنظر خود اقدام نماید. با انتخاب دنده و رها شدن پدال کلاج، مجددا قدرت موتور به سمت گیربکس هدایت می‌شود.
گیربکس یا جعبه دنده‌های اتوماتیک
در جعبه دنده‌های اتوماتیک، وظیفه انتقال قدرت و گشتاور موتور به سمت چرخ‌ها به صورت نسبتا هوشمند انجام می‌گیرد. کلاچ‌های تعبیه شده در گیربکس‌های اتومات، بدون نیاز به کلاچ‌گیری راننده عمل می‌کنند و این کار توسط مجموعه جعبه دنده تعبیه شده به صورت هوشمند انجام می‌شود. ضریب دنده در این سیستم، برحسب شرایط و بدون دخالت راننده اعمال می‌گردد.
با توجه به موارد مذکور عمده‌ترین تفاوت بین جعبه دنده‌های دستی و اتوماتیک به خودکار بودن یا نبودن کلاچ‌گیری و انتخاب ضریب دنده برمی‌گردد. همچنین بهتر است بدانید که گیربکس‌های دستی و اتوماتیک به لحاظ ساختار داخلی نیز متفاوت هستند و در نوع سامانه کلاچ به کار رفته در آنها نیز تفاوت‌هایی وجود دارد.
گیربکس اتوماتیک CVT
برخلاف جعبه دنده‌های دستی که به طور معمول دارای ساختار مشابهی هستند، جعبه دنده‌های اتوماتیک در انواع مختلفی طراحی و عرضه شده‌اند که گیربکس اتوماتیک cvt یکی از آنهاست. گیربکس cvt، به نوع خاصی از گیربکس‌های اتوماتیک گفته می‌شود که برای انتقال قدرت از موتور به چرخ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در این نوع گیربکس یک منظومه متغیر جایگزین تعداد معینی از دنده‌ها شده است که در آن به صورت مداوم نسبت تراکم به موتور تغییر می‌کند. در نتیجه باعث می‌شود تا موتور در یک محدوده سرعتی به خصوص عملکرد بهینه‌ای داشته باشد.
گیربکس cvt با نام ضریب متغیر پیوسته نیز شناخته می‌شود. در این گیربکس، از مجموعه‌ای پولی برای ایجاد نسبت‌های دنده بی‌نهایت استفاده شده است تا قدرت تولید شده در پیشرانه به چرخ‌ها منتقل شود. این گیربکس متشکل از یک زنجیر یا تسمه فلزی است که دو پولی مخروطی توسط آن به یکدیگر متصل شده‌اند. این سیستم کمک می‌کند پولی‌های مرتبط به هم بتوانند قطر خود را تغییر بدهند تا نسبت خروجی گیربکس cvt تغییر یابد.
همین موضوع باعث می‌شود این نوع گیربکس دارای نسبت دنده بی‌نهایتی باشد و کامپیوتر خودرو را قادر می‌سازد متناسب با شرایط رانندگی بتواند بهترین ضریب دنده را انتخاب کند.
گیربکس دو کلاچه
بین گیربکس دو کلاچه با سایر انواع گیربکس‌های اتوماتیک تفاوت‌های تقریبا فاحشی وجود دارد. زیرا در این نوع گیربکس، کلاچ و دنده‌های تعبیه شده تقریبا مشابه گیربکس‌های دستی عمل می‌کنند که همین امر باعث می‌شود گاهی از آن به عنوان گیربکس دستی اتوماتیک شده نیز یاد کنند. ضمن اینکه، علاوه بر سیستم کنترل کلاچ و تعویض دنده‌ها که عاملی مهم در تمایز گیبرکس دو کلاچه با گیربکس دستی است، اضافه شدن کلاچ دوم و دنده‌های جدید نیز، این نوع گیربکس را از جعبه دنده‌های دستی متفاوت می‌کند.
همانطور که قطعا می‌دانید در گیربکس‌های دستی، در زمان تعویض دنده، بایستی پدال کلاچ فشار داده شود تا ارتباط بین پشیرانه و گیربکس برای مدتی قطع گردد. با این کار ارسال قدرت به گیربکس و چرخ‌ها تا اعمال دنده بعدی متوقف می‌شود. این امر باعث می‌شود تا پروسه تعویض دنده‌ها به نرمی صورت گیرد اما در مقابل، در هنگام تعویض دنده مقداری از قدرت پیشرانه از دست می‌رود که این موضوع را در سرعت‌های پایین بیشتر می‌توان احساس کرد.
در حالی که در گیربکس دو کلاچه، به دلیل تعبیه یک سری دنده‌های فرد و زوج، قبل از تعویض دنده، گیربکس دنده‌های شماره فرد را از قبل درگیر می‌کند، از این رو، قدرت پیشرانه از دست نمی‌رود. با اعمال تعویض دنده، کلاچ‌ها توسط گیربکس سوئیچ شده و پروسه تعویض دنده بدون نیاز به قطع قدرت پیشرانه، انجام می‌گیرد. بنابراین در این سیستم انتقال قدرت به چرخ‌ها دائما توسط پیشرانه خودرو اعمال می‌شود و شما پروسه تعویض دنده را احساس نخواهید کرد.
مقایسه گیربکس cvt و دو کلاچه
عمده‌ترین تفاوت میان گیربکس cvt با دو کلاچه به نحوه انتقال قدرت به چرخ‌ها برمی‌گردد. استفاده از پولی‌های مخروطی در cvt کمک می‌کند تا نسبت دنده بی‌نهایت وجود داشته باشد. بنابراین کامپیوتر خودرو همواره سعی می‌کند ضریب دنده را متناسب با خروجی پیشرانه، سرعت حرکت خودرو و شرایط حاکم بر رانندگی انتخاب نماید. در نتیجه خودرو در مقایسه با خودروهای مجهز به سایر گیربکس‌ها سواری نرم‌تری خواهد داشت. اندازه گیربکس cvt، نسبت به گیربکس دو کلاچه کوچکتر بوده و سبک‌تر و ساده‌تر نیز است. همچنین هزینه ساخت کمتری دارد. وجود این ویژگی‌ها، گیربکس cvt را به گزینه‌ای ایده‌آل برای خودروهای اقتصادی تبدیل می‌کند.
گیربکس دو کلاچه مجهز به دو کلاچ است و با توجه به تعبیه دنده‌های از پیش انتخاب شده، تعویض دنده‌ها به صورت آنی انجام می‌گیرد. این موضوع باعث افزایش واکنش پدال گاز می‌شود و گیربکس دو کلاچه را به یک گزینه مناسب برای خودروهای پرفورمنس و اسپرت تبدیل می‌کند. خودروهای مجهز به این نوع گیربکس، می‌توانند لذت تعویض آنی دنده را تجربه کنند که با عدم افت قدرت همراه است.
تفاوت گیربکس cvt و دو کلاچه به لحاظ مصرف سوخت
با توجه به ساختار و نحوه عملکرد گیربکس cvt، خودروهای مجهز به این سیستم مصرف سوخت کمتری دارند. به همین دلیل اغلب در خودروهای اقتصادی از این نوع گیربکس استفاده می‌شود. از طرفی، تعویض دنده در خودروهای مجهز به گیربکس دو کلاچه به سرعت و به صورت آنی انجام می‌گیرد و وجود ویژگی سرعت واکنش بالا در آنها، باعث می‌شود برای استفاده در خودروهای اسپرت گزینه مناسبی باشند.
همچنین در مواقع نیاز به شتاب‌گیری خودرو، گیربکس دو کلاچه با توجه به معکوس‌های بسیار سریع، از توان لازم برای تامین گشتاور موردنیاز برخوردار است. علیرغم اینکه، مصرف سوخت در گیربکس‌های دو کلاچه در مقایسه با گیربکس cvt بیشتر است، اما همچنان نسبت به گیربکس‌های اتوماتیک سنتی، مصرف سوخت کمتری دارد.
تفاوت گیربکس cvt و دو کلاچه به لحاظ شرایط رانندگی
برای رانندگی در شهر لازم است که بارها توقف کرده و مجددا حرکت کنید. اما از آنجایی که در خودروهای مجهز به گیربکس cvt، انتخاب ضریب دنده به صورت نسبتا هوشمند و توسط گیربکس انجام می‌گیرد. بنابراین اهمیتی ندارد که در چه شرایط ترافیکی قرار داشته باشید. حتی در مواقع مواجه با ترافیک سنگین، خودرو با نرم‌ترین حالت ممکن و نسبت‌های دنده پایین حرکت خواهد کرد.
در خودروهای مجهز به گیربکس دو کلاچه، لازم است که مرتبا دنده‌های 1، 2 و 3 انتخاب شوند. همین عامل می‌تواند باعث داغ کردن گیربکس دو کلاچه در شرایط ترافیک شهری شود. در مقابل گیربکس دو کلاچه تجربه رانندگی بهتری در بزرگراه‌ها رقم می‌زند. این نوع گیربکس با توجه به انتخاب دنده‌های سبک‌تر، مصرف سوخت کمتری دارد و تعویض دنده نرم و سریع نیز حداکثر قدرت پیشرانه را در اختیار شما قرار خواهد داد. اما با توجه به اینکه گیربکس cvt، برای کسب سرعت بیشتر تحت فشار قرار می‌گیرد، صدای زیادی در آن تولید می‌شود و بازخورد مناسبی نیز ندارد. از این رو گزینه مناسبی برای رانندگی اسپرت و پرفشار به شمار نمی‌آید.
